TMMOB; mesleki, ekonomik, sosyal ve kültürel alanlarda Türkiye’deki mühendisleri, mimarları ve şehir plancılarını temsil eden bir demokratik mesleki kitle örgütüdür. Bu örgüt, üyelerinin hak ve çıkarlarını halkın ve doğanın yararı temelinde koruyup geliştirmeyi, mesleki ve sosyal gelişimlerini desteklemeyi ve toplum yararına bilgi paylaşımı ile katılımcı bir toplumsal bilinç oluşturmayı amaçlamaktadır.

 

Bu kapsamda TMMOB, mesleki ve bilimsel etkinlikler düzenlemekte ve toplum yararına politikalar geliştirerek bu politikaların uygulanması için mücadele etmektedir. Bu etkinliklerden biri olan Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Kongresi, ilk kez 2007 yılında Trabzon’da “Ortak Veri, Ortak Bilgi, Ortak Dünya” temasıyla gerçekleştirilmiştir. Daha sonraki yıllarda sırasıyla:

 

Bu kongreler, CBS’nin mühendislik, mimarlık ve şehir plancılığı disiplinlerini kapsayan bir platform olarak TMMOB çatısı altında, toplumsal faydaya yönelik kolektif üretimlerin yapılması için önemli bir adım oluşturmuştur. 2022 yılında 7. CBS Kongresinin temel ilkesi olarak kabul edilen “Önce Zarar Verme”, 8. CBS Kongresinin de temel yapı taşı ve nihai hedeflerinin en önemlilerinden biri olarak benimsenmiş ve tüm tartışmaların temel çerçevesini oluşturan bir yaklaşım olarak sürdürülmüştür. Tarihte Hipokrat’la birlikte anılan bu ilke, etik bir prensip olarak, kararların toplumsal fayda sağlarken doğal ve sosyal çevreye zarar vermemesini esas alır. 

 

7. CBS Kongresi aynı zamanda CBS’nin toplum yararına daha etkin bir şekilde kullanılabileceği konusundaki farkındalığı artırmıştır. Kongrede ortaya çıkan tartışmalar, CBS’nin yalnızca teknik bir araç değil, aynı zamanda toplumsal sorunlara çözüm üretebilen bir platform olduğunu açıkça ortaya koymuştur. Bu sürecin devamı olarak 2023 yılında, TMMOB bünyesinde “Coğrafi Bilgi Sistemleri Çalışma Grubu” kurularak 13 Temmuz 2023 tarihinde ilk toplantısını gerçekleştirmiş ve bugüne kadar toplamda 14 toplantı yapmıştır. Bu toplantılarda, TMMOB çatısı altındaki 24 odanın CBS ile ilgili çalışmaları hakkında bilgilendirmeler yapılmış ve odaların mekânsal veri, CBS ve mekânsal bilişim konularına ilişkin farklı bakış açıları değerlendirilmiştir.

 

CBS Çalışma Grubu, bu farklı yaklaşımları bütünleştirmek ve daha etkin üretimler gerçekleştirmek amacıyla bir yol haritası belirlemiştir. Grup, mesleki uzmanlık alanlarının sahip olduğu bilgi, deneyim ve uygulamaların toplum yararına daha etkili kullanılmasını sağlamak amacıyla mekânsal düşünme yeteneklerinin geliştirilmesine yönelik çalışmalar yürütmüştür. Ayrıca, dünya ve Türkiye ölçeğindeki sorunlara çözüm önerileri sunmak için hızlı ve etkili bilgiye ulaşabilecek bir veri altyapısının oluşturulması tartışılmıştır. Çalışma Grubu tarafından düzenlenen TMMOB CBS Çalıştayı'nda, odaların CBS’ye yönelik mevcut yaklaşımları tartışılmış ve ortak bir anlayış oluşturulması amacıyla öneriler geliştirilmiştir. Bu süreç, TMMOB’nin CBS alanındaki ilerlemeleri kaydettiğini ve kongrelerin bu sürece önemli katkılar sağladığını bir kez daha vurgulamıştır. TMMOB Coğrafi Bilgi Sistemleri Çalışma Grubu’nun çalışmaları ve TMMOB CBS Çalıştayı sonuçları çerçevesinde; önceki Kongrelere göre 8. CBS Kongresinde daha fazla meslek odasından ve farklı disiplinlerden katılım ve katkı gerçekleştiği görülmüştür.

 

 

 

TMMOB, Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası yürütücülüğünde ve 12 odanın katkılarıyla 20-22 Kasım 2024 tarihlerinde Ankara’da 8. Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi’ni düzenlemiştir. Dünya CBS Günü’nde başlayan kongre, “Uzamsal Zekâ ile Kolektif Bilinç” temasıyla gerçekleştirilmiş, CBS teknolojilerinin toplumsal sorunların çözümünde sunduğu potansiyellerin kapsamlı bir şekilde ele alındığı bir platform oluşturmuştur. Kongrenin teması, CBS’nin sadece teknik bir araç olmanın ötesine geçerek, toplumsal sorunların çözümünde etkin bir mekanizma olma potansiyeline odaklanmıştır.

 

Kongrenin temel amacı, coğrafi bilgi teknolojilerinin toplum yararına etkili kullanımını teşvik etmek ve mekânsal düşüncenin karar alma süreçlerine entegrasyonunu güçlendirmek olmuştur. Bu kapsamda, CBS’nin farklı alanlarda kullanımını yaygınlaştırmak, toplumsal dayanıklılığı artırmak ve disiplinler arası işbirliğini teşvik etmek ana hedefler arasında yer almıştır. Kongre, mühendislik, mimarlık ve şehir plancılığı gibi çeşitli disiplinlerin CBS aracılığıyla nasıl toplumsal fayda üretebileceğini tartışmaya açmıştır. Ayrıca, CBS’nin kamu kurumları, özel sektör ve akademi arasındaki işbirliğini güçlendiren bir araç olarak benimsenmesi ve toplum yararına çözümler geliştirilmesi yönünde somut öneriler sunulması hedeflenmiştir.

 

8. CBS Kongresi; 19 farklı meslek disiplini, 46 üniversiteden 196 akademisyen katılımcı, 30 farklı belediyeden 117 katılımcı, 87 farklı kamu kurumundan 313 katılımcı, 155 özel sektör firmasından 345 katılımcı, 590'ı HKMO üyesi 680 harita mühendisi katılımcı, 8 farklı üniversiteden 70 harita mühendisliği öğrencisi olmak üzere 1179 kayıtlı katılımcı ile tamamlanmıştır.

 

Katılımcı sayısının yanı sıra çeşitliliği, 8. CBS Kongresi programında vurgulanan CBS’nin disiplinler arası bir araç olarak toplumsal fayda sağlayabilme potansiyelinin giderek daha fazla kabul gördüğünün bir göstergesi olarak değerlendirilebilir.

 

TMMOB 8. Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi, bilimsel ve teknik oturumların yanı sıra, toplumsal farkındalığı artırmayı ve CBS’nin geniş uygulama alanlarını tanıtmayı amaçlayan çeşitli etkinliklere de ev sahipliği yapmıştır. Bu etkinlikler, kongrenin çok yönlü yapısını ve katılımcı çeşitliliğini vurgulamıştır.

 

Kongre kapsamında düzenlenen Mekânsal Bilgi Teknolojileri Sergisi, CBS teknolojilerindeki son yeniliklerin ve uygulamaların katılımcılarla paylaşılması açısından önemli bir platform olmuştur. Sergiye, 2 öğrenci topluluğu, 2 kamu kurumu ve 12 özel sektör kuruluşu katılım sağlamıştır. Teknoloji sergisi, akademi, kamu ve özel sektör arasındaki bilgi alışverişini güçlendirmiş ve CBS’nin farklı alanlardaki uygulama potansiyelini geniş bir kitleye tanıtmıştır.

 

Çocuk Haritaları Resim Sergisi, CBS’nin toplumsal boyutunu öne çıkaran ve “Gündelik Hayatta Haritalar” temasıyla düzenlenen bir başka önemli etkinlik olmuştur. Sergide, çeşitli yaş gruplarından çocuklar tarafından hazırlanan 25 eser sergilenmiştir. Bu etkinlik, çocukların mekânsal düşünme yeteneklerini ve yaratıcı bakış açılarını ortaya koyarak harita okuma-yazma alışkanlıklarının geliştirilmesine katkı sağlamayı hedeflemektedir. Önceki kongrelere kıyasla daha geniş bir katılımın sağlandığı sergi, mekânsal farkındalığın artırılması açısından önemli bir fark yaratmıştır.

 

Kongreyi takip eden 23 Kasım 2024 tarihinde düzenlenen CBS Kongresi Sonrası Yapay Zekâ Eğitim Kampı, CBS’nin yapay zekâ ile entegrasyonunu ele alan teorik ve uygulamalı bir eğitim kampı olarak öne çıkmıştır. Yapay zekâ eğitimine 2 jeoloji mühendisi, 3 şehir ve bölge plancısı ve 24 harita mühendisi olmak üzere toplam 29 kişi katılmıştır. Katılımcılara, yapay zekâ destekli CBS uygulamaları konusunda derinlemesine bilgi ve deneyim kazandıran bu etkinlik, CBS’nin yenilikçi teknolojilerle birleştirilmesine yönelik önemli bir adım olmuştur.

 

Bu etkinlikler, CBS’nin teknik boyutlarının yanı sıra, toplumsal, eğitimsel ve yenilikçi yönlerini de vurgulamış ve kongreye geniş bir katılımcı kitlesinin ilgisini çekmiştir.

Kongre boyunca, CBS’nin farklı alanlardaki uygulamaları ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır. Afet yönetimi, çevre koruma, kültürel mirasın korunması, sağlık hizmetleri, doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı ve akıllı şehir projeleri gibi çeşitli konular, CBS’nin karar alma süreçlerindeki etkinliği bağlamında değerlendirilmiştir. Bu tartışmalarda CBS’nin mekânsal verilerin toplanması, analiz edilmesi ve anlamlandırılması yoluyla bilinçli kararlar alınmasını sağlayan ve yazılı, grafik ve harita(lar) aracılığı ile paylaşılan güçlü bir araç olduğu yönünde önemli vurgular yapılmıştır. Ancak, CBS’nin toplumsal faydayı maksimize edebilmesi için Türkiye’nin zengin veri kaynaklarının entegrasyonu, açık veri politikalarının yaygınlaştırılması ve yenilikçi teknolojilerin daha etkin bir şekilde kullanılması gerektiği ifade edilmiştir.

 

Kongrenin ana teması olan “Uzamsal Zekâ ile Kolektif Bilinç,” mekânsal verilerin fiziksel, zamansal ve kavramsal boyutlarıyla değerlendirilerek toplumsal dayanışmayı güçlendiren bir araç haline dönüştürülebileceğini vurgulamıştır. Disiplinler arası işbirliği ve kolektif bilinç temelinde, çevresel, sosyal ve ekonomik sorunların çözümü için daha geniş bir katılımcı çerçeve sunulması gerektiği tartışılmıştır. Bu süreçte, CBS’nin toplumsal dayanışmayı artıran ve ortak çözümler geliştirilmesini sağlayan bir araç olarak önemi bir kez daha ortaya konmuştur.

 

Üniversitelerin, kamu kurumlarının, özel sektör temsilcilerinin ve sivil toplum kuruluşlarının değerli katkılarıyla desteklenen kongre, zengin bir içerik ve güçlü bir paylaşım platformu sunmuştur. Bu bağlamda, kongre, CBS’nin teknik ve bilimsel yönlerinin yanı sıra, toplumsal sorunlara yenilikçi çözümler üretebilecek bir araç olarak potansiyelini daha ileriye taşımak için önemli bir fırsat sunmuştur.

 

TMMOB 8. Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi, mekânsal zekâ ve kolektif bilinç ekseninde geniş bir tematik yelpazede konuların ele alındığı bir platform olmuştur. CBS’nin farklı disiplinlerdeki uygulamaları, toplumsal sorunlara çözüm üretebilecek potansiyeli ve bu potansiyelin toplum yararına daha etkin bir şekilde kullanılabilmesi kongrenin ana gündem maddeleri arasında yer almıştır.

 

Kongrede ele alınan ana konulardan biri, Türkiye’nin doğal afetlerle mücadelede CBS teknolojilerinden yararlanma kapasitesidir. Deprem riski yüksek bir bölgede yer alan Türkiye’de, CBS’nin afet yönetimindeki rolü hayati önem taşımaktadır. CBS tabanlı risk analizi, erken uyarı sistemleri ve afet sonrası müdahale planlaması gibi uygulamalar sayesinde, doğal afetlerin etkilerinin azaltılması ve toplumların daha dirençli hale getirilmesi hedeflenmektedir. Bu bağlamda, AFAD gibi kurumların CBS’yi etkili bir şekilde kullanmasının önemi vurgulanmış, aynı zamanda mevcut CBS uygulamalarının daha yenilikçi yaklaşımlarla güçlendirilmesi gerektiği ifade edilmiştir.

 

Toplumsal dayanıklılık oluşturma konusu, CBS’nin toplumsal dayanışmayı güçlendirme potansiyeli bağlamında ele alınmıştır. Katılımcı CBS uygulamalarıyla farklı kesimlerden gelen veriler, zenginleştirilmiş bir altyapı oluşturulmasını sağlamaktadır. Bu altyapı, karar alma süreçlerine halkın doğrudan katılımını kolaylaştırarak, sorunların daha hızlı ve etkin bir şekilde çözülmesini mümkün kılmaktadır. Ayrıca, kolektif bilinç temelinde halkın mekânsal bilgiye erişimi ve bu bilgiyi zenginleştirmesiyle daha kapsayıcı ve sürdürülebilir çözümler üretebileceği vurgulanmıştır. Bu süreç, afet yönetimi, çevre koruma ve şehir planlama gibi alanlarda toplumsal dayanışmayı artıracak politikaların geliştirilmesi için CBS’nin stratejik bir araç olduğunu ortaya koymaktadır.

 

Kongre, disiplinler arası işbirliğinin CBS uygulamalarındaki kritik rolünü bir kez daha ortaya koymuştur. Mekânsal veri kullanımı ve analiz süreçlerinde, çevre bilimleri, şehir planlama, mühendislik ve sosyal bilimler gibi farklı disiplinlerin bir araya geldiği projelerin geliştirilmesi önerilmiştir. Bu tür işbirliklerinin, entegre ve sürdürülebilir çözümler üretme kapasitesini artıracağı vurgulanmıştır.

 

Sağlık yönetimi, CBS’nin etkin kullanımıyla toplum sağlığına katkı sağlayabilecek önemli bir alan olarak öne çıkmıştır. Atık su izleme ve salgın hastalıkların erken tespiti gibi yenilikçi uygulamalar, CBS’nin sağlık hizmetlerine entegrasyonunun faydalarını açıkça göstermektedir. CBS tabanlı otomatik karar destek sistemleri, kriz süreçlerinde sağlık hizmetlerinin hızlı ve eşit şekilde sunulmasına katkıda bulunurken, aynı zamanda sağlık hizmetlerinin genel etkinliğini artırmaktadır. Bu sistemlerin geliştirilmesinin, hem kamu sağlığına hem de hizmetlerin kalitesine önemli ölçüde katkı sunacağı vurgulanmıştır.

 

Kongrede tartışılan bir diğer önemli konu, kültürel mirasın korunması ve geleceğe aktarılmasıdır. CBS, kültürel miras alanlarının izlenmesi, korunması ve sürdürülebilir yönetimi açısından yenilikçi çözümler sunmaktadır. Mekânsal analizlerin disiplinler arası işbirliği ile desteklenmesi, kültürel mirasın daha etkin bir şekilde korunmasını sağlamaktadır. Bu kapsamda, CBS’nin tarihi ve kültürel değerlerin korunması için sunduğu olanaklar detaylı bir şekilde tartışılmıştır.

 

Doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı ve çevre yönetimi, kongrenin bir diğer önemli başlığı olmuştur. Özellikle su kaynaklarının etkin yönetimi, çevresel kirliliğin izlenmesi ve orman yangınları gibi krizlere karşı alınabilecek önlemler, CBS tabanlı analizler ve uygulamalarla desteklenmiştir. Bunun yanı sıra, tarımsal üretimde verimliliği artırmaya yönelik CBS’nin sunduğu yenilikçi yaklaşımlar da kongre gündeminde geniş yer bulmuştur. Bu tartışmalar, doğal kaynakların korunması için CBS’nin vazgeçilmez bir araç olduğunu bir kez daha ortaya koymuştur.

 

CBS’nin yapay zekâ ile entegrasyonu ve yenilikçi uygulamalar da kongrede yoğun şekilde ele alınmıştır. GeoAI olarak adlandırılan bu yaklaşımlar, mekânsal analizlerin hızını ve doğruluğunu artırarak, büyük veri setlerinin yönetiminde devrim yaratmaktadır. Özellikle afet yönetimi, şehir planlaması ve sağlık sektöründe yapay zekâ destekli CBS uygulamalarının stratejik karar süreçlerine katkı sağlayabileceği ifade edilmiştir. Ancak, bu uygulamaların etik ve veri gizliliği gibi konularda karşılaştığı zorluklar da ele alınmış ve bu zorlukların üstesinden gelmek için öneriler geliştirilmesi konusunda çalışılmalıdır.

 

Son olarak, akıllı şehirler ve katılımcı yönetim modelleri kongrenin önemli tartışma konularından biri olmuştur. CBS’nin şehir planlama, enerji yönetimi, trafik düzenlemesi ve altyapı geliştirme gibi alanlarda sunduğu çözümler, şehirlerin daha yaşanabilir ve sürdürülebilir hale gelmesi için kritik bir araç olarak öne çıkmıştır. Katılımcı yönetim modelleri, şehirlerdeki sosyal ve çevresel sorunlara çözümler üretilmesinde CBS’nin nasıl daha etkin kullanılabileceğini göstermektedir.

 

Kongrede yapılan tartışmalar, CBS’nin farklı alanlarda sağlayabileceği katkıları ve toplumsal faydayı artırma potansiyelini bir kez daha gözler önüne sermiştir. Bu sistemlerin teknik kapasitelerinin yanı sıra disiplinler arası işbirliğiyle zenginleştirilmesi gerektiği ve toplumsal sorunlara çözüm üretebilecek bir araç olarak daha etkin kullanılmasının önemi vurgulanmıştır.

 

2000’li yılların başında, altyapı ve inşaat sektöründeki büyüme ile birlikte mekânsal veri ve CBS alanında önemli bir genişleme yaşanmış, kamu kurumlarının coğrafi veriyi iş süreçlerine entegre etmesiyle sektör hızla büyümüştür. Ancak, 2010’ların ortalarından itibaren, aşırı genişlemenin etkisiyle sektör duraklama sürecine girmiş, 2020’lere gelindiğinde ise küresel ekonomik faktörlerin etkisiyle daralma başlamıştır. Bu daralma, sektördeki istihdam kayıpları, araştırma-geliştirme faaliyetlerinin yavaşlaması ve kapasite gerilemesine yol açmıştır. Bu gelişmeler, CBS alanındaki yatırımların sürdürülebilirliğini tehdit etmektedir. Bu nedenle, mevcut kapasitenin korunması, sürdürülebilirliğinin sağlanması ve geliştirilmesi için HKMO başta olmak üzere TMMOB’ye bağlı ilgili odalar, tüm sektörel paydaşlar ve akademinin katılımıyla kapsamlı bir değerlendirme ve çözüm önerileri geliştirilmesi üzerine çalışmaların yapılması önem arz etmektedir.

 

 

TMMOB 8. Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi, CBS’nin toplumsal faydayı artırma ve disiplinler arası işbirliğiyle daha kapsayıcı çözümler üretme konusundaki potansiyelini bir kez daha ortaya koymuştur. Kongrede yapılan tartışmalar, CBS’nin yalnızca teknik bir araç değil, aynı zamanda toplumsal dayanıklılığı artıran stratejik bir mekanizma olduğunu göstermiştir. Bu bağlamda, toplumsal sorunlara yönelik etkili çözüm önerileri geliştirilmesi kongrenin temel hedeflerinden biri olmuştur.

 

Afet Yönetimi: Kongre, CBS’nin afet yönetimi süreçlerinde sunduğu olanakların daha etkin kullanılmasına yönelik çözüm önerileri geliştirmiştir. Afet yönetimi amacıyla kurumların kendi içlerinde, kurumlar arası ve üniversiteler ile toplum arasında veri ve bilgi paylaşımını destekleyecek adımların atılması ve gerekli düzenlemelerin yapılması gerektiği vurgulanmıştır. Bu doğrultuda, CBS tabanlı altyapıların, farklı kurumlar tarafından geliştirilen sistemlerin birlikte çalışabilirliğini destekleyecek şekilde bütüncül bir yapıya entegrasyonunu sağlayacak çalışmalara öncelik verilmesi gerektiği ifade edilmiştir. Ayrıca, mekânsal karar destek sistemlerinin afet yönetim süreçlerine entegre edilerek, Demokratik Kitle Örgütleri ve toplumla daha kolektif çalışmayı teşvik eden bir anlayışla yönetim mekanizmalarının geliştirilmesi önerilmiştir. CBS’nin afet yönetimindeki rolü, kurumların daha etkin işbirliği içinde çalışması gerektiğini ortaya koymuştur. Kurum içi, kurumlar arası ve toplumla işbirliği süreçlerinin mekânsal karar destek sistemleriyle bütüncül bir yapıya entegrasyonu kongrede vurgulanmıştır. Farklı kurumların çatısı altında üretilen CBS tabanlı altyapıların birlikte çalışabilirliğini destekleyecek düzenlemelerin yapılması ve bu sistemlerin kolektif bir anlayışla yönetilmesi gerektiği ifade edilmiştir.

 

Sağlık Yönetimi: Sağlık alanında, CBS’nin mevcut sistemlere entegrasyonu ile hızlı ve etkili müdahale olanakları sağlanabileceği vurgulanmıştır. Bu bağlamda, Sağlıkta Dönüşüm Projesi kapsamında hayata geçirilen sağlık bilgi sistemlerinin, uzamsal zekâ destekli müdahale araçlarıyla birleştirilmesi ve diğer CBS tabanlı sistemlerle entegre edilerek aktif hale getirilmesi gerektiği belirtilmiştir. Sağlık hizmetlerinin daha eşit ve hızlı dağıtımını sağlayacak bu sistemlerin geliştirilmesi, kriz durumlarında sağlık müdahalelerinin daha etkili bir şekilde gerçekleştirilmesine olanak tanıyacaktır. CBS’nin yapay zekâ teknolojileriyle entegrasyonu, afet yönetimi ve şehir planlama gibi alanlarda stratejik karar süreçlerini güçlendirebilecek potansiyel taşımaktadır. Ancak kongrede, etik, veri gizliliği ve güvenilirlik gibi zorlukların çözümüne yönelik olarak veri standardizasyonu ve şeffaf yönetim modellerinin geliştirilmesi gerektiği belirtilmiştir.

 

Açık Veri Politikaları: Kongrede, Türkiye’nin zengin mekânsal veri kaynaklarının entegrasyonu ile CBS tabanlı uygulamaların daha etkili bir şekilde kullanılabileceği ifade edilmiştir. Açık veri politikalarının yaygınlaştırılması, veri paylaşımı ve standardizasyonunun sağlanması, CBS’nin kamu kurumları, üniversiteler, özel sektör ve toplum arasında bir köprü görevi görmesi açısından kritik öneme sahiptir. Bu süreçte, veri güvenliği ve erişilebilirlik dengesinin gözetilmesi gerektiği de vurgulanmıştır. Açık veri politikalarının yaygınlaştırılması, kongrede özellikle vurgulanan başlıklar arasındadır. Türkiye’nin Ulusal Coğrafi Veri Portalı’nın etkin çalışmasının sağlanması ve açık veri altyapısının desteklenmesi, kurumlar dışında veri/bilgi paylaşım haklarının/sınırlarının geliştirilerek, CBS uygulamalarının toplumsal faydayı en üst düzeye çıkarması kritik bir gereklilik olarak değerlendirilmiştir. Açık veri politikalarının benimsenmesi, veri erişimini kolaylaştıracak, inovasyonu teşvik edecek ve kurumlar arası işbirliğini artıracaktır.

 

Veri Kalitesi ve Standardizasyonu: Kongrede, veri kalitesi ve standardizasyonu konularının önemine özellikle dikkat çekilmiştir. Türkiye’nin coğrafi veri altyapısının standartlara uygun bir şekilde güncellenmesi ve düzenli olarak iyileştirilmesi gerekmektedir. Ulusal bir veri standardizasyon çerçevesinin oluşturulması, CBS tabanlı sistemlerin birlikte çalışabilirliğini destekleyecek en önemli adımlardan biri olarak ifade edilmiştir.

 

Ulusal CBS Politika ve Stratejiler: CBS’nin ulusal düzeyde etkili bir şekilde kullanılması için, TUCBS (Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi) ve CBS Yasası çerçevesindeki düzenlemelerin etkinliğinin artırılması gerektiği belirtilmiştir. Bu amaçla mevcut yapıdaki aksaklıkların ve eksiklerin katılımcı ve kapsayıcı bir yaklaşımla bilimsel ve teknolojik gelişmeler ışığında giderilmesi için gerekli süreçlerin ivedilikle başlatılmasının önemine dikkat çekilmiştir. Kongrede, bu kapsamda veri paylaşımı ve koordinasyon eksikliklerinin giderilmesi ve ulusal CBS stratejisi kapsamında daha güçlü bir işbirliği mekanizması kurulması önerilmiştir.

 

Doğal Kaynaklar ve Çevre Yönetimi: Doğal kaynakların korunması ve çevre yönetiminde CBS’nin sunduğu katkılar, kongre tartışmalarında geniş yer bulmuştur. Su kaynaklarının korunması, orman varlığımızın muhafaza edilerek geliştirilmesi yönündeki çalışmaların planlanması ve bu kapsamda orman yangınlarının izlenmesinin yanı sıra çevresel kirliliğin kontrol altına alınması gibi konularda CBS tabanlı analizlerin yaygınlaştırılması gerektiği belirtilmiştir. Ayrıca, tarımsal verimliliği artırmaya yönelik CBS uygulamalarının daha fazla desteklenmesi gerektiği ifade edilmiştir.

 

Kültürel Mirasın Korunması: Tarihi ve kültürel mirasın izlenmesi, yönetimi ve korunması için CBS’nin sunduğu çözümler, kongrenin önemli gündem maddelerinden biri olmuştur. CBS tabanlı analizlerin, kültürel mirasın sürdürülebilir yönetimine entegre edilmesi gerektiği vurgulanmıştır. Bu süreçte, disiplinler arası işbirliği, kültürel mirasın gelecek nesillere aktarılması için kritik bir faktör olarak öne çıkmıştır.

Yapay Zekâ ve CBS Entegrasyonu: CBS sektörü, bilişim temelli teknolojilerle dönüşüm sürecine girerken, bu durum başta harita mühendisliği olmak üzere TMMOB’ye bağlı birçok meslek disiplinini etkilemektedir. Özellikle son yıllarda, Doğal Dil İşleme ve Büyük Dil Modeli tabanlı Üretken Yapay Zekâ uygulamaları yaygınlaşmış ve görünürlük kazanmıştır. Yapay zekâ (YZ) teknolojileri, mekânsal analiz ve görüntü işleme gibi alanlarda hızla kullanılmakta ve verimliliği artırma potansiyeli taşımaktadır. Bununla birlikte, etik, veri gizliliği ve güvenilirlik gibi riskler barındırdığı unutulmamalıdır. ABD’nin 2019’da, AB’nin 2023’te yaptığı yasal düzenlemeler, Türkiye’de 2021’de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı Dijital Ofisi YZ Strateji Dokümanı ve 2024’te kurulan Yapay Zekâ Araştırma Komisyonu ile karşılık bulmuş, ancak hukuki altyapının eksiklikleri nedeniyle YZ’nin kamu hizmetlerinde yaygın kullanımı sınırlı kalmıştır.

CBS ile YZ entegrasyonu, mekânsal analiz süreçlerini hızlandırmak ve doğruluğu artırmak açısından büyük bir potansiyele sahiptir. GeoAI uygulamalarının afet yönetimi, şehir planlama ve sağlık gibi alanlarda karar alma süreçlerine stratejik katkılar sunabileceği değerlendirilmektedir.

CBS ve YZ entegrasyonunun yalnızca teknolojik bir dönüşüm değil, aynı zamanda bireysel ve kolektif bilinç ile ele alınması gereken bir süreç olduğu öne çıkmıştır. Bu kapsamda, uzamsal verinin etik kullanımı, veri gizliliğinin korunması ve toplum yararına hizmet edecek karar destek sistemlerinin geliştirilmesi öncelikli hedefler arasında yer almalıdır. Kolektif bilinçle hareket ederek, YZ destekli CBS uygulamalarının toplumsal dayanıklılık, eşitlik ve sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmada kritik bir rol oynayacağı görülmektedir.

TMMOB bünyesinde 2024 yılında (48. Dönem) kurulan Yapay Zekâ Çalışma Grubu ile 2023’te (47. Dönem) çalışmalarına başlayan CBS Çalışma Grubu arasındaki ilişkilerin güçlendirilmesi ve gerektiğinde eşgüdüm sağlanması, sektörde hızlı ve isabetli reflekslerin geliştirilmesine katkıda bulunacaktır. Aynı zamanda, etik ve veri güvenliği kaygılarını dikkate alan etkili bir süreç yönetiminin hayata geçirilmesi için bu işbirliği stratejik önem taşımaktadır. Ayrıca, yapay zekâ gelişmelerinin CBS sektörüne etkilerini değerlendirecek bir çalışmanın, başta HKMO olmak üzere ilgili odaların, sektör paydaşlarının ve akademinin katılımıyla yürütülmesi gerekmektedir.

Kent Yönetiminde Uzamsal Zekâ ile Çevresel ve Sosyal Fayda Sağlayan Çözümler: Kent yönetiminde uzamsal zekâ kullanımı, çevresel kaynakların korunması ve kentliye daha kaliteli hizmet sunulması açısından kritik bir araç olarak değerlendirilmiştir. Kongrede yapılan tartışmalarda, mekânsal veri/bilgi üreten belediye birimlerinin, birlikte çalışma kültürüne dayalı etkin koordinasyonunun önemi vurgulanırken su kaynaklarının doğru kullanımı ve yönetiminde CBS temelli yaklaşımlar, kentsel altyapının sürdürülebilirliği açısından bir diğer öncelikli konu olarak öne çıkmıştır. Ayrıca kent içi ulaşım yöntemi olan toplu taşıma hizmetlerinin planlanmasında, kentlilerin zaman planlamalarına ve sosyal refaha olan etkileri dikkate alındığında, kent ve kentli psikolojisinin etmenlerinden biri olarak çevresel ve sosyal boyutları ile kapsayıcı ve katılımcı bir yaklaşımla ele alınmasının gerekliliği sürdürülebilir ulaşım altyapılarının oluşturulması bağlamında vurgulanmıştır.

 

Tüm bunlara ek olarak Kongre oturumlarında, kent yönetiminde doğru analiz edilmiş uzamsal verilerin bütünleştirildiği stratejik karar destek sistemlerinin etkin kullanımı; kentsel dönüşüm süreçlerinde daha bilinçli adımların atılarak sürdürülebilir sonuçlar elde edilmesinin teminatı olarak önerilmiştir.

 

Eğitim ve Bilinçlendirme: CBS teknolojilerinin etkin kullanımı için, kamu ve özel sektöre yönelik sürekli eğitim ve sertifika programlarının yaygınlaştırılması gerekmektedir. Ayrıca, her ve eğitimdeki yaştaki paydaşların CBS teknolojileri konusunda bilinçlendirilmesi amacıyla eğitim projeleri ve atölye çalışmaları düzenlenmesi önerilmiştir. Toplumun her kesiminde CBS farkındalığını artırmak için medya kampanyalarının ve sosyal etkinliklerin düzenlenmesi gerektiği ifade edilmiştir.

 

Sonuç olarak, TMMOB 8. Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi, CBS’nin toplumsal dayanıklılığı artıran, katılımcılığı güçlendiren ve disiplinler arası işbirliğini destekleyen bir araç olduğunu bir kez daha ortaya koymuştur. Kongreden çıkan öneriler, CBS’nin toplumsal faydayı esas alan çözümler geliştirilmesi ve etkinliğinin artırılması için somut adımlar atılması gerektiğini vurgulamaktadır.

 

TMMOB 8. Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi, CBS’nin teknik kapasitesinin ve toplumsal fayda sağlamadaki potansiyelinin kapsamlı bir şekilde ele alındığı bir platform olmuştur. Kongre boyunca yapılan tartışmalar, CBS’nin disiplinler arası işbirliğini güçlendiren ve toplumsal sorunlara yenilikçi çözümler sunan bir araç olarak kullanımının önemini bir kez daha ortaya koymuştur.

 

Kapanış oturumunda, kongre teması olan “Uzamsal Zekâ ile Kolektif Bilinç” kavramının önemi bir kez daha vurgulanmıştır. Tema ekseninde elde edilen sonuçlar değerlendirilmiş ve taslak sonuç bildirgesi katılımcılarla paylaşılmıştır. Bildirgede, CBS’nin yalnızca mekânsal analiz ve teknik uygulamalarda değil, aynı zamanda toplumsal dayanışmayı güçlendiren, katılımcılığı teşvik eden ve disiplinler arası işbirliğini artıran bir araç olarak benimsenmesi gerektiği ifade edilmiştir.

 

Kongre boyunca, CBS’nin toplumsal fayda üretmedeki rolünü artırmak adına afet yönetimi, sağlık hizmetleri, çevre koruma, kültürel mirasın korunması ve akıllı şehir projeleri gibi alanlarda ortaya konulan çözüm önerilerinin önemi vurgulanmıştır. Bu çerçevede, CBS’nin toplum yararına daha etkin bir şekilde kullanılmasını destekleyecek düzenlemelerin yapılması gerektiği ifade edilmiştir.

 

Kapanış değerlendirmelerinde, TMMOB’nin CBS alanındaki bilgi ve birikimlerini artırmaya yönelik çalışmalarının gelecekteki etkinliklerle sürdürüleceği belirtilmiştir. Kongre teması çerçevesinde elde edilen sonuçlar, CBS’nin disiplinler arası bir araç olarak toplum ve doğa yararına katkı sağlama misyonunun güçlendirilmesi adına bir referans noktası oluşturacaktır.

 

8. Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi’ne katılan ve destek sağlayan tüm kurum ve kişilerin, farkındalık yaratma sürecinin önemli birer öznesi olacaklarına ve toplantı sonucunda ortaya konulan hedeflerin gerçekleştirilmesi için etkin bir çaba harcayacaklarına yürekten inanıyoruz.